स्वादुपिंड हा एक कारखाना शरिरात विराजमान झाला आहे
त्याची लांबी 15 सेंटीमीटर आहे वजन फार नाही
दोन वर्षाचे बाळ ही सहज उचलेलं अवघे 80 ग्राम
चला तर पण हा कारखाना कुठे आहे ?
अन्न नलिकेतून अन्न जठरात येते या जठराच्या मागील बाजूस
स्वादुपिंड असते लहान आतड्याची सुरवात C या अक्षराच्या
आकाराने होते या अक्षराच्या पोकळीत
स्वादुपिंड आरामात विराजमान होते
ह्या फॅक्टरी चा आकार केळी च्या पाना सारखा आहे
साऊथ इंडियन्स केळीच्या पत्रा वळ कशी मांडतात
तसे स्वादुपिंड रचले असत. स्वादुपिंड चा खलील भागास
हेड नंतर बॉडी आणि पानाचे वरील टोक यास शेपूट असे संबोधले आहे .
केळीच्या पानाच्या शिरे सारखा भाग स्वादुपिंडाचा असतो
त्याला duct नलिका म्हणतात .ही नलिका लहान आतड्यात
पाचक रस आणून सोडते.
स्वादुपिंड दोन विभाग चालवते
1 Exocrine
यात पाचक रस निर्मिती होते
2 Endocrine
या विभागात इन्सुलिन Glucagon या हार्मोन्स ची
निर्मिती होते.
Glucagon निर्मिती अल्फा कामगार (पेशी ) करतात
इन्सुलिन निर्मिती बीटा कामगार (एक प्रकारच्या पेशी )
करतात.
डेल्टा अधिकारी वर्ग याने ऑर्डर दिल्याशिवाय काम
कोणीही कामगार करत नाहीत .
हार्मोन निर्मिती बिभागास Islets of Langerhans
असे संबोधितात याचे कारण पॉल लाँगराहान्स यानें
१८६९ साली Microscope मधून स्वादुपिंडाचा छेद
पाहताना त्यास तो बेटांच्या समूहाने बनला असे दिसले
मुंबई सात बेटांची झाली आहे तर ही बेटे किती आहेत १०००असतील नाही दहा हजार चूक १० लाख अति सूक्ष्म
बेटे
अल्फा कामगार ३० प्रतिशत
बीटा कामगार ६० प्रतिशत
आणि डेल्टा अधिकारी १० प्रतिशत असतात
या 10 लाख बेटांचे वजन १-२टक्के आहे
याचा अर्थ 80ग्राम चा 1 टक्का 0.८ ग्राम किंवा 1.6 ग्राम
1.6 ग्राम वजन हे endocrine कारखानाच्या विभागाचे
वजन
जो इन्सुलिन ग्लुकेगॉन निर्मिती विभाग आहे
थोडं अधिक वजन असते तर इन्सुलिन निर्मिती वाढली असती
तर कदाचित अधिक गोड खाता अलेअसते का ?
हो राव पण निसर्गाने बजेट केले तेव्हा साखर नव्हती
भारतात साखर 2500 वर्षा पूर्वी आली.
आत्ता या कारखान्याचे काम कसे चालते ते माहीत करूया
चला बीटा पेशी (कामगार) हे कामगार 24 तास काम करतात
प्रत्येक 10सेकंदाला रक्तातील ग्लुकोज परीक्षा करतात
जर ग्लुकोज साखर 140 मिलिग्राम चे वर गेली (जेवण नंतर दोन तासांनी) किंवा
अनोशी पोटी 100 मिलिग्राम चे वर गेली
किंवा कधीही 140 चे वर जाऊ लागली तर 1 ते 1.5 दिड
मिनिटात डेल्टा अधिकारी इन्सुलिन निर्मिती आणि
रक्तात इन्सुलिन सोडणायचा आदेश देतात. इथे नलिका
नसतात कारण हा कारखान्याचा विभाग नलिका विरहित आहे
शरीरा त प्रत्येक पेशी ला ग्लुकोज ची गरज असते
आपण जे अन्न खातो त्यातील पिष्टमय पदार्थ पचन होऊन
ग्लुकोज साखरेत रूपांतर होते लहान आतडे पचलेले
पिस्टमय ग्लुकोज रक्तात सोडते पण पेशींच्या आत
ढकलण्याची क्रिया इन्सुलिन चविनेच होते
जर इन्सुलिन ची चावी खराब असेल तर कुलूप बंद
साखर रक्तात बाहेर पेशी उपाशी साखरेंच्या राशी कुछ कामी
इन्सुलिन चे दुसरे काम अधिक ग्लुकोज साखर लिव्हर मध्ये
पॅकिंग करावे लागते या पॅकिंग ला Glycogen असे नाव आहे
या मुळे रक्ततील ग्लुकोज योग्य पातळीत येते पण आपण केलेल्या हालचाली दैनंदिन काम यात ग्लुकोज चे सौम्य
ज्वलन होते आणि उर्जा निर्मिती होते ग्लुकोज कमी हो त असताना कारखान्यातील दुसऱ्या प्रकारा तील कामगार
अल्फा सतर्कता दर्शवितात यांचे काम नेमके उलटे
आहे ह्या पेशी डेल्टा अधिकारांच्या सल्याने ग्लूकोज
कमी होत आहे हे जाणून glucagon हें हार्मोन रक्तात
जाते आणि लिव्हर ला glycogen चे ग्लुकोज मध्ये
रूपांतर करण्यास मदत करतात अश्या प्रकारे रक्तातील
ग्लुकोज पातळी समतोल राखाला जातो.
डायबेटिस चे दोन प्रकार
टाईप 1 : ह्याचे प्रमाण 10 टक्के असते
हा लहान मुले किंवा तरुणात होतो
या डायबेटिस मध्ये इन्सुलिन पाझरणे बंद होते
करण बीटा पेशी नाश पावतात
आयुष्य भर इन्सुलिन घेणे भाग आहे
टाईप 2 डायबेटिस : ९० टक्के या लोकात इन्सुलिन
कमी असतें किंवा अधिक असूनही कुछ कमी असते
दुसऱ्या प्रकाराला इन्सुलिन रेझीस्टन्स असे संबोधितात
हे म्हणजे घरांची चावी आहे पण तुटलेली
या रुग्णांना आहारात बदल excercise योग्य
टॅब्लेट्स अथवा इन्सुलिन घेणं गरजेचं
डॉक्टरी सल्ल्यने वागावे
जा लोकाना डायबेटिस हा शिक्का लागतो त्यावेळेस
10 -12 वर्षे लोटत आसतात या साठि नेमित टेस्ट
रक्ताची करावि या मुळे प्राथमीक अवस्थेत डायबेटिस रीखता येईल किंवा दारातच या आजारासाठी रोखणे जमेल
आपण लग्नं सोहळयात समजा ४ जिलेबी खाल्या
तर
किती साखर पोटांत जाईल 40 ग्राम ठीक आहे
याचा अर्थ 40000 मिलिग्राम या मुळे रक्तात साखर
किती वाढेल 40000/5000 = 8 मिलिग्राम
प्रत्येक 1 cc बरोबर जात
१०० cc मध्यें 800मिलिग्राम साखर
ही वाढत नाही का तर बीटा कामगारांना हे सर्व
योग्य पातळीत आणावी लागेल यांचा त्रास वरचेवर झाला
तर हळू हळू बीटा पेशी थकून मारतील आपली जीवन शैलीत
बदल हे आपल्या हिताचे.
टीप 5000 ने भागले कारण अंदाजे 5 लिटर रक्त आपल्या
शरीरात असते
8 ला 100 ने गुणले करण
आपला रक्तातील साखरेचा रिपोर्ट
140 मिलिग्राम / 100cc असतो
किंवा
ब्लड ग्लुकोज पोस्ट लंच after2 hours
14o mg % हें उदाहरणं आहे